Similar topics
Siirt Tarihi
1 sayfadaki 1 sayfası
Siirt Tarihi
tarafından By_hakaN Paz 07 Ara. 2008, 00:34
GENEL KONUM
Güneydogu Anadolu Bölgesi’nde 41° 57'' dogu boylami ve 37° -55'' kuzey enlemi üzerinde yer alan Siirt dogudan Sirnak ve Van, kuzeyden Batman ve Bitlis, batidan Batman, güneyden Mardin ve Sirnak Illeri ile çevrilidir. Il topraklarinin büyük bölümü daglarla kaplidir. Kuzeyde Mus Güneyi Daglari, doguda Siirt Dogusu Daglari Il’in dogal sinirlarini olusturan sira daglardir. 1990 yilinda degisen sinirlardan sonra Siirt Ili ’nin yüzölçümü 6.186 Km²’ye inmis Km² ’ ye ise 42 kisi düsmüstür. 1997 yili nüfus sayimina göre 263.258 kisilik nüfusuyla Türkiye toplam nüfusunun %4’ünü barindirmaktadir.
YERYÜZÜ SEKILLERI
Il topraklari asil görünümünü III. Zaman’da kazanmistir. Siddetli kivrilma ve kirilmalara ugrayan il alani, üst-eosen ve oligosen boyunca deniz disinda kalarak asinmis ve bir yari ova (peneplen) niteligi kazanmistir. Üst-miyosende Dogu Anadolu genel olarak yükselirken, il alani da blok halinde yükselmis ve Güneydogu Toroslari olusmustur. Bu yükselme hareketleri sirasinda il alaninin güneybatisini da içine alan güçlü çöküntü alanlari ortaya çikmistir.G.dogu Toroslari esnekligini yitirmis ve sertlesmis kesimlerinde ortaya çikan çöküntü oluklari, akarsularca asin dirilarak bati, güneybati ve güney yönünde uzanan vadilere dönüstürülmüstür. Bir yandan vadi ler olusurken, bir yandan da özellikle çöküntü alanlarinda hizla genisleyen vadi tabanlarinda IV. Zaman boyunca çesitli tasinma maddelerden olusan düzlükler ortaya çikmistir..
DAGLAR
Ilimizde yeryüzü sekilleri daha çok yüksek dag ile platolardan olusmaktadir. Siirt’ in kuzeyi ve dogusu yüksek ve sarp kesimlerdir.Genel olarak Güneydogu Toroslar adiyla anilan bu dag sirasi, dogudan güneydoguya genisçe bir yay çizerek Hakkari Daglari’yla birlesmektedir. Dicle Vadisi'' ne egimli olan bu yüksek ve sarp kesimde yer alan önemli daglar ve bunlarin özellikleri söyle siralanabilir.
SIIRT DOGUSU DAGLARI
Mus Güneyi Daglari’ ndan sonra,Bitlis Çayi Vadisi’nin dogusunda, daglar güneye dogru açilarak Siirt’in dogusunu kaplar. Yükseltisi hizla azalarak Güneydogu düzlükleri’ne dogru sokulan bu daglar, bir yandan da Hakkari Daglari’yla birlesir. Siirt dogusu daglari genellikle tek tek kütleler halinde yükselmektedir. Bu kütleler, Dicle Irmagi’na karisan küçük akarsularin açtigi vadilerle parçalanmis durumdadir. Siirt Dogusu Daglari’nin ana gövdesini, Pervari, Siirt Merkez, Eruh ve Sirnak’i da kapsayan Yazlica Dagi (Herekul Dagi) olusturmaktadir. Doguda çok genis bir kütle olusturan Yazlica Dagi 2.838 m.’lik yükseltisiyle Il’in en yüksek noktasidir. Bu dorugu kuzeyden 2.444 m. yükseltili Meydani Süleyman Tepesi ile daha düsük yükseltili Körkandil Dagi izlemektedir. Yazlica Dagi, batida, Uluçay ve Zorava Çay’i Vadileri’nin birbirine yaklastigi noktada daralirken, yükseltisi de azalir. Tosuntarla-Çizmeli çizgisinde yükseltisi 1.844 m.’ye dek düsen Yazlica Dagi, Merkez Ilçe alaninda yükseltisi 1.500 m.’nin altinda olan platolara düsmektedir. Siirt Dogusu Daglari, Yazlica kütlesi disinda Sirvan-Pervari-Van üçgeni içinde de önemli yükseltiler olusturmaktadir.
.......... ................. Il’in kuzeydogusunda genellikle tek tek yükselen bu daglarin baslicalari 2.741 m. yükseltili Dogruyol Dagi (Beknovi Dagi), 2.631 m. yükseltili Kapili Dagi ve 2.350 m. yükseltili Koran Dagi’dir. Siirt Dogusu Daglari, Il’in güneydogusunda daha daginik ve daha alçaktir. Bu kesimlerdeki en önemli doruklar, Eruh’un güneyindeki Yassi Dagi (2.280 m.), bunun bati yönündeki uzantisini olusturan Seyh Ömer Dagi (1.409 m.)’dir. Buradaki daglarin doruklari disindaki kesimler, bati ve güney yönündeki egime bagli olarak asinmis ve platolara dönüsmüs durumdadir. Siirt’te bu daglarin disinda da bazi yükseltiler vardir. Bunlarin en önemli si Kurtalan’in güneyindeki 1.530 m. yükseltili Dilek Tepesi’dir. Genellikle çiplak olan bu daglarin kuzey yamaçlarinda yer yer mese agaçlarindan olusan topluluklara rastlanmaktadir.
. .................................................................................. .. ..... .......... ....................................PLATOLAR VE YAYLALAR
Siirt’te daglardan sonra en agirlikli yeryüzü sekli platolardir. Büyük bir bölümü yüksek düzlükler seklinde olan bu platolar, Siirt Dogusu Daglari’ nin kuzey bölümünü olusturan D.yol, Kurtalan, Kapili ve Yazlica Daglari’nin Botan Suyu ve kollarinca yarilmis vadilere bakan yamaçlarinda toplanmistir. Baslicalari, Pervari de Cemikari, Ceman ve Herekul Yaylalari ile Sirvan’da Bacavan Yaylasi’dir.Yaz, kis bol yagis alan bu yaylalar,zengin çayirlarla kaplidir.
............Yöre halki ve göçerler bu yaylalarda sürülerini otlatir.Sert kis aylarinda güneydeki daha düsük yükseltili platolarda otlatilan hayvanlar, yaz mevsiminde havalarin isin masiyla yeniden yüksek düzlüklere çikarilir. Bozkir kusagina yakin daglarin eteklerindeki plato larda verim daha düsüktür. Yagislar daha düzensiz, su kaynaklari daha kittir. Büyük ölçüde orman örtüsünden yoksun olan bu kesimde asinma güçlüdür. Çayirlarin olusumuna elverisli toprak tabakasi yer yer ortadan kalkmistir. Il platolari bir bütün olarak degerlendirildiginde, 1.200m. ile 2.000 m. arasina dagildiklari ve bozkir kusaginda kalanlarin disindakilerin hayvanci'' lik açisindan çok önemli olduklari görülür.
VADILER
Siirt Ili’nde vadi olusumlari çok önemlidir. Ilimiz'' deki daglar ve platolar II. Zaman’daki kirilma ve kivrimlarla sekillenmistir. Sarp yapida kalkerli olusumlar egemen durumdadir suya karsi direnci çok düsük olan bu kalkerler, akarsu ve yüzey sulariyla hizla asindirilmis, dar ve dik vadiler ortaya çikarmistir. Il’in kuzeyindeki ve dogusun daki daglik kesimlerden güneye ve batiya dogru yönelen vadiler, Güneydogu Anadolu Düzlükleri nin dogu ucuna ulasincaya dek genellikle pek genis degildir. Bu nedenle Siirt’te ovalik alanlar azdir.
Botan (Uluçay) Vadisi Bitlis’in güneyindeki daglarin eteklerinde baslayan Botan Suyu Vadisi, yüksek ve sarp yapili bir kesimde güneye dogru uzanir. Dogruyol, Kuran ve Kapili Daglari’nin arasinda bulunan vadi, Türkiye’nin en dik ve sarp vadilerindendir. Bitlis Çayi Vadisi ile birlesen Botan Vadisi, Dicle Vadisi’ne açilir. Botan Suyu Vadisi ve bu vadinin önemli bir kolu olan Bitlis Çayi Vadisi pek genis degildir. Vadiler; kuzey ve kuzeydogudaki daglardan kaynagi ni alan bol sulu akarsularla kalkerli yapida oyulmus derin yariklar durumundadir. Yalnizca Bitlis Çayi Vadisi, Kurtalan Ilçe alaninda azda olsa genislemektedir. Bu genisleyen kesimler yer yer ova niteligi kazanir. Kurtalan Ovasi’da bu vadinin tabanindadir.
Behranci Vadisi Yazlica (Herekul) Daglari’nin güneydogu yamaçlarindan çesitli kollar halinde baslayan Behranci Vadisi’de dar ve diktir. Vadi kollari güneydogudan güneybatiya genisçe bir yay çizerek Türkiye-Suriye sinirlarinda Habur Vadisi’ne açilir
AKARSULAR
Siirt Ili, Güneydogu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydogu ucunda yeralir. Bölge, G.dogu Anadolu Düzlükleri’nden sonra birden yükselmekte, dogu ve kuzey kesimleri bol yagis almaktadir. Bu nedenle, kuzeyden Mus Güneyi Daglari, dogudan Siirt Dogusu Daglari’yla çevrili olan il alani, Dicle Irmagi’nin önemli su toplama alanlarindan birini olusturmaktadir. Il topraklarinin tümü Dicle Havzasi’na girmektedir. Havza, Firat, Kizilirmak ve Sakarya Havzalari’ndan sonra ülkenin dördüncü büyük su toplama alanidir.
BOTAN (ULUÇAY)
Nordüz Platosu’nu batidan kusatan Siirt-Hakkari ve Siirt-Van sinirlarini olusturan yüksek daglardan kaynagini alan bu akarsu,önce batiya,sonra kuzey batiya dogru akar. Suyu iyice bollasan Botan Suyu dar ve derin bir vadi oymustur. Vadi tabaniyla dag'' larin doruklari arasindaki yükselti farki 1.000 m.’ye ulasir. Akarsu, Pervari yöresinin sularini toplayan Çatak Çayi ve Bitlis’in dogusundaki daglik yöre ile Dogruyol, Kapili ve Kuran Daglari sularini toplayan Büyükdere’yle Çukurca da birlesir. Burada Botan Suyu adini alir. Bati yönünde akan Botan Suyu (Uluçay), Aydinlar Ilçesi ve Il Merkezi’nin dogusun dan geçer. Bostancik yöresine ulasir. Burada, dogudan Eruh yöresinin sularini toplayan Zorava Çayi’ni, kuzeyden Mus Güneyi Daglari’nin sularini toplayan Bitlis Çayi’ni alir. Bitlis Çayi, Botan Suyu’na karismadan önce, Kavussahap Daglari’nin sularini toplayip gelen Pinarca Çayi ile birlesir. Botan Suyu bu iki önemli akarsuyla birlestikten sonra, Çat Tepe’de Dicle Irmagi’na katilir. Yüksek daglardaki kaynaklarla, kar örtülerinin agir agir erimesi ile ve yagmurlarla beslenen bu büyük çay her mevsimde bol su tasir. Ilkbahardan yaz ortalarina kadar geçirdigi su, saniyede ortalama 100-300 m3’tür. Nisan ve Haziranda bu miktar 400-600 m3, Mayis’ta 700-1000 m3’ü bulur, hatta arasira bunu geçtigi de olur. Böyle zamanlarinda Dicle’den de büyük bir irmak görünümündedir. En çekilmis oldugu yaz sonu ve güzün bile derinligi yine 1 m.’den çoktur ve yatagindaki su miktari 60 -80 m3’ten asagi düsmez. Bu irmagin birçok yerinde hidroelektrik santrali kurma incelemeleri yapilmistir. Kiyidan kiyiya ancak kayikla geçilebilir. Botan Irmagi çok yerinde dar ve derin dik inisli vadiler den geçer. Yolu boyunca alçak düzlükler azdir ve sulama da yararli olamamistir. Botan Irmagi’ nin Dicle’ye karistigi yer yakininda Dicle Nehri keskin bir dirsekle güneye döner.
RESINAN
Bu su Pervari’nin Çemikari Yaylasi’ndan çikarak, Sirnak Ili’nde oldukça genis vadileri sular ve Dergül Köyü önünden geçerek Kasrik Bogazi’ndan sonra Dicle Irmagi ile birlesir.
GARZAN ÇAYI
Sason Daglari’nin güney yamaçlarindan inen kollardan olusur. Kozluk Ilçesi yakinlarindan (Pisyar) geçer. Kurtalan Ilçesi’nde bir kisim araziyi suladiktan sonra Kasüstü (Hendük) Köyü yakinlarinda Dicle Irmagi’yla birlesir. Çay üzerinde, Pisyar ve Aviski adini tasiyan iki köprü bulunur. .
KEZER ÇAYI
Bitlis’in dogusunda Güzeldere denilen yerden çikar ve Kirkçesme Sulari’nin birlesmesinden olusur. Bu sular en son Seyh Cuma Deresi’yle birlesip, Iskambo Daglari’ni yararak Siirt’in batisinda bir kavis çizer. Magarali (Hümriyan) Mezrasi önünde Basur Çayi ile birlestikten sonra, Botan Çayi’na karisir. Çayin olusturdugu vadilerde sebze yetistirilir.
BASUR ÇAYI
Bitlis’in kuzeyinden çikan bu suyun il hudutlari içindeki uzunlugu 45 Km’dir. Siirt-Kurtalan asfalti üzerindeki Basur Köprüsü’nün 2 Km. güneyinde Kezer Çayi ile birlesir.
JEOLOJIK YAPI
Petrol arama amaciyla, Siirt topraklarinda bugüne kadar çok sayida arastirma yapilmistir. Bu arastirmalarin sonuçlarina göre, il alani degisik jeolojik yasta kütlelerden olusmaktadir. Bu kütlelerin en eskisi Siirt-Bitlis arasinda kuzeybati-güneydogu dogrultusunda uzanan baskala sim kayalari serisidir. III. Zaman kratase ve III. Zaman palojen ve neojen yasli olan bu seriler dogudan il alanina sokulmaktadir. Tebesirli kalker taslari, yontulmalari ve islenmeleri kolay oldugu için genellikle yapi tasi olarak kullanilmaktadir. Ilimiz de genis alanlar kaplayan, dag ve tepelerde bolca rastlanan bu olusumlara “Midyat Kal kerleri” denilmektedir. Içlerinde orta eosen yasli fosillere de rastlanan “Midyat Kalker leri” Merkez Ilçe’nin güneyinde, Siirt-Idil arasinda ve Midyat dolaylarinda göze çarpar.
Il alaninda sert kalkerlerin üzerine, kil, marn, silt ve kum taslarindan olusan neojen yasli göl serileri yigilmistir. Bu hafif egimli yumusak göl serileri genis düzlükleri ve ovalari olusturmak tadir. Genç olusumlar arasinda yer yer jipsli tabakalar yüzeye çikmaktadir. Bu jipslere Ilimizde “Cas Tasi” denir. Bu taslar eskiden yakilip ufalandiktan sonra yapilar da harç olarak kullanilma kta idi. Siirt il alani, ülkenin baslica kirik çizgilerinin disinda kalmakta, sarsintilarin zararsiz geçtigi tehlikesiz bölgeler kapsamina girmektedir. Sehrin çevresi ve özellikle Botan Vadisi sert ve sarp kayaliklardan meydana gelmektedir.
YERALTI ZENGINLIKLERI
Siirt''in en önemli yeralti zenginligi petrol ürünüdür.Petrol Siirt''in Kurtalan ilçesinde çikarilmakta dir. Siirt''te Krom ve Bakir yatakalari da vardir. Baykan ve Sirvan yörelerinde ince damarlar halinde bulunan bakir yataklarinin uzunlugu 70 m.genisligin de 80 Cm''dir. Rezerv çalismalari henüz tamamlanabilmis degildir. Baykan''da zaman zaman üretime açilan Krom yataklari vardir. Etüt ve arama çalismalari devam etmektedir.
IKLIM
siirt''te karasal iklim hüküm sürmekte ve dört mevsim en belirgin özellikleriyle yasanmakta, Yazlari sicak ve kuraktir. En az yagis Kurtalan''da En fazla yagis Baykan''da görülür. GAP''in devreye girmesiyle iklimde belirgin bir degisme gözlenmis, Ilkbaharda daha fazla yagis olmus ve %40''in altinda olan nem orani yükselmistir.Gece ve gündüz arasi sicaklik farki fazladir. Tespit edilen en yüksek isi 43.3 Co,en düsük isi ise -19.5 Co''dir
BITKI ÖRTÜSÜ ve ORMANLAR
Siirt il alani Dogu Anadolu yaprakli orman kusagi ile G.dogu Anadolu bozkir kusagi arasindadir.Toros daglari ''nin G.dogu toroslar adiyla anilan bölümleriyle, buradan kuzeye dogru uzanan plato ve daglarda önemli ölçüde azalmis mese agaçlari vardir.
NÜFUS
Siirt ili''nin 1985 yili il nüfusu 524.741 kisi iken 1990 yilinda Batman ve Sirnak ilçelerinin il olmasiyla ilçe sayisinda bir azalma olmus ve ilçe sayisi merkez ilçe dahil olmak üzere 11'' den 7''ye düsmüs, nüfus ise 263.258 kisiye inmistir. 1998''de Siirt''te Km²''ye 42 kisi düserken, ülke ortalamasi Km²''ye 78 kisidir. Siirt, dogurganlik orani yüksek olan bir ildir. Bu nedenle il nüfusunun gelisimi ülke genelinin üzerinde olmustur. Son yapilan nüfus sayimi na göre nüfusun %60''i sehirlerde, %40''i kirsal alanda yasamaktadir.
Güneydogu Anadolu Bölgesi’nde 41° 57'' dogu boylami ve 37° -55'' kuzey enlemi üzerinde yer alan Siirt dogudan Sirnak ve Van, kuzeyden Batman ve Bitlis, batidan Batman, güneyden Mardin ve Sirnak Illeri ile çevrilidir. Il topraklarinin büyük bölümü daglarla kaplidir. Kuzeyde Mus Güneyi Daglari, doguda Siirt Dogusu Daglari Il’in dogal sinirlarini olusturan sira daglardir. 1990 yilinda degisen sinirlardan sonra Siirt Ili ’nin yüzölçümü 6.186 Km²’ye inmis Km² ’ ye ise 42 kisi düsmüstür. 1997 yili nüfus sayimina göre 263.258 kisilik nüfusuyla Türkiye toplam nüfusunun %4’ünü barindirmaktadir.
YERYÜZÜ SEKILLERI
Il topraklari asil görünümünü III. Zaman’da kazanmistir. Siddetli kivrilma ve kirilmalara ugrayan il alani, üst-eosen ve oligosen boyunca deniz disinda kalarak asinmis ve bir yari ova (peneplen) niteligi kazanmistir. Üst-miyosende Dogu Anadolu genel olarak yükselirken, il alani da blok halinde yükselmis ve Güneydogu Toroslari olusmustur. Bu yükselme hareketleri sirasinda il alaninin güneybatisini da içine alan güçlü çöküntü alanlari ortaya çikmistir.G.dogu Toroslari esnekligini yitirmis ve sertlesmis kesimlerinde ortaya çikan çöküntü oluklari, akarsularca asin dirilarak bati, güneybati ve güney yönünde uzanan vadilere dönüstürülmüstür. Bir yandan vadi ler olusurken, bir yandan da özellikle çöküntü alanlarinda hizla genisleyen vadi tabanlarinda IV. Zaman boyunca çesitli tasinma maddelerden olusan düzlükler ortaya çikmistir..
DAGLAR
Ilimizde yeryüzü sekilleri daha çok yüksek dag ile platolardan olusmaktadir. Siirt’ in kuzeyi ve dogusu yüksek ve sarp kesimlerdir.Genel olarak Güneydogu Toroslar adiyla anilan bu dag sirasi, dogudan güneydoguya genisçe bir yay çizerek Hakkari Daglari’yla birlesmektedir. Dicle Vadisi'' ne egimli olan bu yüksek ve sarp kesimde yer alan önemli daglar ve bunlarin özellikleri söyle siralanabilir.
SIIRT DOGUSU DAGLARI
Mus Güneyi Daglari’ ndan sonra,Bitlis Çayi Vadisi’nin dogusunda, daglar güneye dogru açilarak Siirt’in dogusunu kaplar. Yükseltisi hizla azalarak Güneydogu düzlükleri’ne dogru sokulan bu daglar, bir yandan da Hakkari Daglari’yla birlesir. Siirt dogusu daglari genellikle tek tek kütleler halinde yükselmektedir. Bu kütleler, Dicle Irmagi’na karisan küçük akarsularin açtigi vadilerle parçalanmis durumdadir. Siirt Dogusu Daglari’nin ana gövdesini, Pervari, Siirt Merkez, Eruh ve Sirnak’i da kapsayan Yazlica Dagi (Herekul Dagi) olusturmaktadir. Doguda çok genis bir kütle olusturan Yazlica Dagi 2.838 m.’lik yükseltisiyle Il’in en yüksek noktasidir. Bu dorugu kuzeyden 2.444 m. yükseltili Meydani Süleyman Tepesi ile daha düsük yükseltili Körkandil Dagi izlemektedir. Yazlica Dagi, batida, Uluçay ve Zorava Çay’i Vadileri’nin birbirine yaklastigi noktada daralirken, yükseltisi de azalir. Tosuntarla-Çizmeli çizgisinde yükseltisi 1.844 m.’ye dek düsen Yazlica Dagi, Merkez Ilçe alaninda yükseltisi 1.500 m.’nin altinda olan platolara düsmektedir. Siirt Dogusu Daglari, Yazlica kütlesi disinda Sirvan-Pervari-Van üçgeni içinde de önemli yükseltiler olusturmaktadir.
.......... ................. Il’in kuzeydogusunda genellikle tek tek yükselen bu daglarin baslicalari 2.741 m. yükseltili Dogruyol Dagi (Beknovi Dagi), 2.631 m. yükseltili Kapili Dagi ve 2.350 m. yükseltili Koran Dagi’dir. Siirt Dogusu Daglari, Il’in güneydogusunda daha daginik ve daha alçaktir. Bu kesimlerdeki en önemli doruklar, Eruh’un güneyindeki Yassi Dagi (2.280 m.), bunun bati yönündeki uzantisini olusturan Seyh Ömer Dagi (1.409 m.)’dir. Buradaki daglarin doruklari disindaki kesimler, bati ve güney yönündeki egime bagli olarak asinmis ve platolara dönüsmüs durumdadir. Siirt’te bu daglarin disinda da bazi yükseltiler vardir. Bunlarin en önemli si Kurtalan’in güneyindeki 1.530 m. yükseltili Dilek Tepesi’dir. Genellikle çiplak olan bu daglarin kuzey yamaçlarinda yer yer mese agaçlarindan olusan topluluklara rastlanmaktadir.
. .................................................................................. .. ..... .......... ....................................PLATOLAR VE YAYLALAR
Siirt’te daglardan sonra en agirlikli yeryüzü sekli platolardir. Büyük bir bölümü yüksek düzlükler seklinde olan bu platolar, Siirt Dogusu Daglari’ nin kuzey bölümünü olusturan D.yol, Kurtalan, Kapili ve Yazlica Daglari’nin Botan Suyu ve kollarinca yarilmis vadilere bakan yamaçlarinda toplanmistir. Baslicalari, Pervari de Cemikari, Ceman ve Herekul Yaylalari ile Sirvan’da Bacavan Yaylasi’dir.Yaz, kis bol yagis alan bu yaylalar,zengin çayirlarla kaplidir.
............Yöre halki ve göçerler bu yaylalarda sürülerini otlatir.Sert kis aylarinda güneydeki daha düsük yükseltili platolarda otlatilan hayvanlar, yaz mevsiminde havalarin isin masiyla yeniden yüksek düzlüklere çikarilir. Bozkir kusagina yakin daglarin eteklerindeki plato larda verim daha düsüktür. Yagislar daha düzensiz, su kaynaklari daha kittir. Büyük ölçüde orman örtüsünden yoksun olan bu kesimde asinma güçlüdür. Çayirlarin olusumuna elverisli toprak tabakasi yer yer ortadan kalkmistir. Il platolari bir bütün olarak degerlendirildiginde, 1.200m. ile 2.000 m. arasina dagildiklari ve bozkir kusaginda kalanlarin disindakilerin hayvanci'' lik açisindan çok önemli olduklari görülür.
VADILER
Siirt Ili’nde vadi olusumlari çok önemlidir. Ilimiz'' deki daglar ve platolar II. Zaman’daki kirilma ve kivrimlarla sekillenmistir. Sarp yapida kalkerli olusumlar egemen durumdadir suya karsi direnci çok düsük olan bu kalkerler, akarsu ve yüzey sulariyla hizla asindirilmis, dar ve dik vadiler ortaya çikarmistir. Il’in kuzeyindeki ve dogusun daki daglik kesimlerden güneye ve batiya dogru yönelen vadiler, Güneydogu Anadolu Düzlükleri nin dogu ucuna ulasincaya dek genellikle pek genis degildir. Bu nedenle Siirt’te ovalik alanlar azdir.
Botan (Uluçay) Vadisi Bitlis’in güneyindeki daglarin eteklerinde baslayan Botan Suyu Vadisi, yüksek ve sarp yapili bir kesimde güneye dogru uzanir. Dogruyol, Kuran ve Kapili Daglari’nin arasinda bulunan vadi, Türkiye’nin en dik ve sarp vadilerindendir. Bitlis Çayi Vadisi ile birlesen Botan Vadisi, Dicle Vadisi’ne açilir. Botan Suyu Vadisi ve bu vadinin önemli bir kolu olan Bitlis Çayi Vadisi pek genis degildir. Vadiler; kuzey ve kuzeydogudaki daglardan kaynagi ni alan bol sulu akarsularla kalkerli yapida oyulmus derin yariklar durumundadir. Yalnizca Bitlis Çayi Vadisi, Kurtalan Ilçe alaninda azda olsa genislemektedir. Bu genisleyen kesimler yer yer ova niteligi kazanir. Kurtalan Ovasi’da bu vadinin tabanindadir.
Behranci Vadisi Yazlica (Herekul) Daglari’nin güneydogu yamaçlarindan çesitli kollar halinde baslayan Behranci Vadisi’de dar ve diktir. Vadi kollari güneydogudan güneybatiya genisçe bir yay çizerek Türkiye-Suriye sinirlarinda Habur Vadisi’ne açilir
AKARSULAR
Siirt Ili, Güneydogu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydogu ucunda yeralir. Bölge, G.dogu Anadolu Düzlükleri’nden sonra birden yükselmekte, dogu ve kuzey kesimleri bol yagis almaktadir. Bu nedenle, kuzeyden Mus Güneyi Daglari, dogudan Siirt Dogusu Daglari’yla çevrili olan il alani, Dicle Irmagi’nin önemli su toplama alanlarindan birini olusturmaktadir. Il topraklarinin tümü Dicle Havzasi’na girmektedir. Havza, Firat, Kizilirmak ve Sakarya Havzalari’ndan sonra ülkenin dördüncü büyük su toplama alanidir.
BOTAN (ULUÇAY)
Nordüz Platosu’nu batidan kusatan Siirt-Hakkari ve Siirt-Van sinirlarini olusturan yüksek daglardan kaynagini alan bu akarsu,önce batiya,sonra kuzey batiya dogru akar. Suyu iyice bollasan Botan Suyu dar ve derin bir vadi oymustur. Vadi tabaniyla dag'' larin doruklari arasindaki yükselti farki 1.000 m.’ye ulasir. Akarsu, Pervari yöresinin sularini toplayan Çatak Çayi ve Bitlis’in dogusundaki daglik yöre ile Dogruyol, Kapili ve Kuran Daglari sularini toplayan Büyükdere’yle Çukurca da birlesir. Burada Botan Suyu adini alir. Bati yönünde akan Botan Suyu (Uluçay), Aydinlar Ilçesi ve Il Merkezi’nin dogusun dan geçer. Bostancik yöresine ulasir. Burada, dogudan Eruh yöresinin sularini toplayan Zorava Çayi’ni, kuzeyden Mus Güneyi Daglari’nin sularini toplayan Bitlis Çayi’ni alir. Bitlis Çayi, Botan Suyu’na karismadan önce, Kavussahap Daglari’nin sularini toplayip gelen Pinarca Çayi ile birlesir. Botan Suyu bu iki önemli akarsuyla birlestikten sonra, Çat Tepe’de Dicle Irmagi’na katilir. Yüksek daglardaki kaynaklarla, kar örtülerinin agir agir erimesi ile ve yagmurlarla beslenen bu büyük çay her mevsimde bol su tasir. Ilkbahardan yaz ortalarina kadar geçirdigi su, saniyede ortalama 100-300 m3’tür. Nisan ve Haziranda bu miktar 400-600 m3, Mayis’ta 700-1000 m3’ü bulur, hatta arasira bunu geçtigi de olur. Böyle zamanlarinda Dicle’den de büyük bir irmak görünümündedir. En çekilmis oldugu yaz sonu ve güzün bile derinligi yine 1 m.’den çoktur ve yatagindaki su miktari 60 -80 m3’ten asagi düsmez. Bu irmagin birçok yerinde hidroelektrik santrali kurma incelemeleri yapilmistir. Kiyidan kiyiya ancak kayikla geçilebilir. Botan Irmagi çok yerinde dar ve derin dik inisli vadiler den geçer. Yolu boyunca alçak düzlükler azdir ve sulama da yararli olamamistir. Botan Irmagi’ nin Dicle’ye karistigi yer yakininda Dicle Nehri keskin bir dirsekle güneye döner.
RESINAN
Bu su Pervari’nin Çemikari Yaylasi’ndan çikarak, Sirnak Ili’nde oldukça genis vadileri sular ve Dergül Köyü önünden geçerek Kasrik Bogazi’ndan sonra Dicle Irmagi ile birlesir.
GARZAN ÇAYI
Sason Daglari’nin güney yamaçlarindan inen kollardan olusur. Kozluk Ilçesi yakinlarindan (Pisyar) geçer. Kurtalan Ilçesi’nde bir kisim araziyi suladiktan sonra Kasüstü (Hendük) Köyü yakinlarinda Dicle Irmagi’yla birlesir. Çay üzerinde, Pisyar ve Aviski adini tasiyan iki köprü bulunur. .
KEZER ÇAYI
Bitlis’in dogusunda Güzeldere denilen yerden çikar ve Kirkçesme Sulari’nin birlesmesinden olusur. Bu sular en son Seyh Cuma Deresi’yle birlesip, Iskambo Daglari’ni yararak Siirt’in batisinda bir kavis çizer. Magarali (Hümriyan) Mezrasi önünde Basur Çayi ile birlestikten sonra, Botan Çayi’na karisir. Çayin olusturdugu vadilerde sebze yetistirilir.
BASUR ÇAYI
Bitlis’in kuzeyinden çikan bu suyun il hudutlari içindeki uzunlugu 45 Km’dir. Siirt-Kurtalan asfalti üzerindeki Basur Köprüsü’nün 2 Km. güneyinde Kezer Çayi ile birlesir.
JEOLOJIK YAPI
Petrol arama amaciyla, Siirt topraklarinda bugüne kadar çok sayida arastirma yapilmistir. Bu arastirmalarin sonuçlarina göre, il alani degisik jeolojik yasta kütlelerden olusmaktadir. Bu kütlelerin en eskisi Siirt-Bitlis arasinda kuzeybati-güneydogu dogrultusunda uzanan baskala sim kayalari serisidir. III. Zaman kratase ve III. Zaman palojen ve neojen yasli olan bu seriler dogudan il alanina sokulmaktadir. Tebesirli kalker taslari, yontulmalari ve islenmeleri kolay oldugu için genellikle yapi tasi olarak kullanilmaktadir. Ilimiz de genis alanlar kaplayan, dag ve tepelerde bolca rastlanan bu olusumlara “Midyat Kal kerleri” denilmektedir. Içlerinde orta eosen yasli fosillere de rastlanan “Midyat Kalker leri” Merkez Ilçe’nin güneyinde, Siirt-Idil arasinda ve Midyat dolaylarinda göze çarpar.
Il alaninda sert kalkerlerin üzerine, kil, marn, silt ve kum taslarindan olusan neojen yasli göl serileri yigilmistir. Bu hafif egimli yumusak göl serileri genis düzlükleri ve ovalari olusturmak tadir. Genç olusumlar arasinda yer yer jipsli tabakalar yüzeye çikmaktadir. Bu jipslere Ilimizde “Cas Tasi” denir. Bu taslar eskiden yakilip ufalandiktan sonra yapilar da harç olarak kullanilma kta idi. Siirt il alani, ülkenin baslica kirik çizgilerinin disinda kalmakta, sarsintilarin zararsiz geçtigi tehlikesiz bölgeler kapsamina girmektedir. Sehrin çevresi ve özellikle Botan Vadisi sert ve sarp kayaliklardan meydana gelmektedir.
YERALTI ZENGINLIKLERI
Siirt''in en önemli yeralti zenginligi petrol ürünüdür.Petrol Siirt''in Kurtalan ilçesinde çikarilmakta dir. Siirt''te Krom ve Bakir yatakalari da vardir. Baykan ve Sirvan yörelerinde ince damarlar halinde bulunan bakir yataklarinin uzunlugu 70 m.genisligin de 80 Cm''dir. Rezerv çalismalari henüz tamamlanabilmis degildir. Baykan''da zaman zaman üretime açilan Krom yataklari vardir. Etüt ve arama çalismalari devam etmektedir.
IKLIM
siirt''te karasal iklim hüküm sürmekte ve dört mevsim en belirgin özellikleriyle yasanmakta, Yazlari sicak ve kuraktir. En az yagis Kurtalan''da En fazla yagis Baykan''da görülür. GAP''in devreye girmesiyle iklimde belirgin bir degisme gözlenmis, Ilkbaharda daha fazla yagis olmus ve %40''in altinda olan nem orani yükselmistir.Gece ve gündüz arasi sicaklik farki fazladir. Tespit edilen en yüksek isi 43.3 Co,en düsük isi ise -19.5 Co''dir
BITKI ÖRTÜSÜ ve ORMANLAR
Siirt il alani Dogu Anadolu yaprakli orman kusagi ile G.dogu Anadolu bozkir kusagi arasindadir.Toros daglari ''nin G.dogu toroslar adiyla anilan bölümleriyle, buradan kuzeye dogru uzanan plato ve daglarda önemli ölçüde azalmis mese agaçlari vardir.
NÜFUS
Siirt ili''nin 1985 yili il nüfusu 524.741 kisi iken 1990 yilinda Batman ve Sirnak ilçelerinin il olmasiyla ilçe sayisinda bir azalma olmus ve ilçe sayisi merkez ilçe dahil olmak üzere 11'' den 7''ye düsmüs, nüfus ise 263.258 kisiye inmistir. 1998''de Siirt''te Km²''ye 42 kisi düserken, ülke ortalamasi Km²''ye 78 kisidir. Siirt, dogurganlik orani yüksek olan bir ildir. Bu nedenle il nüfusunun gelisimi ülke genelinin üzerinde olmustur. Son yapilan nüfus sayimi na göre nüfusun %60''i sehirlerde, %40''i kirsal alanda yasamaktadir.
By_hakaN-
Mesaj Sayısı : 420
Yaş : 44
Nerden : İzmir
Ben Böyleyim :
ReP Puanı : 15
Kayıt tarihi : 01/12/08
1 sayfadaki 1 sayfası
Bu forumun müsaadesi var:
Bu forumdaki mesajlara cevap veremezsiniz